Vrijheidsmuseum, Groesbeek

Een nieuw gebouw voor het Vrijheidsmuseum

Het Westen van het land stond nog een gruwelijke Hongerwinter te wachten, maar met de Slag om Arnhem in september 1944 is de eerste grote stap gezet naar de bevrijding van Nederland in mei 1945. De Operatie Market Garden en het Rijnland-Offensief die dat bewerkstelligden en onderdeel uitmaakten van het laatste hoofdstuk in de overwinning op Nazi Duitsland vonden plaats in en om Groesbeek. Het Vrijheidsmuseum (voorheen het Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945) besteed hier sinds 1987 aandacht aan door exposities, educatieve programma’s en evenementen die belangrijke episode in de Nederlandse geschiedenis.

De oude gebouwen, nog afkomstig van het werkeiland Neeltje Jans en de karakteristieke stekelige koepel naar ontwerp van Antoon Croonen waren aan vervanging toe, om plaats te maken voor nieuwbouw die een nieuwe periode inluidt voor het Vrijheidsmuseum. Niet alleen om in bruikbare oppervlakte uit te breiden, maar ook om onderdak te bieden aan een nieuw programma. De groeiende stroom bezoekers bestaat uit Nederlandse schoolklassen en gezinnen, maar ook steeds meer buitenlandse toeristen, vaak in georganiseerd verband, uit het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten, maar ook uit Duitsland, weten Groesbeek te vinden. Daarom plaats het Vrijheidsmuseum zijn presentaties van de geschiedenis meer in een internationale, Europese context en de bevrijding van Nederland vertellen als het verhaal over een strijd die een nog altijd actuele inzet heeft: vrijheid, democratie en mensenrechten.

Shaded Dome

Om in korte tijd, tegen redelijke kosten het museum uit te breiden naar 3000 vierkante meter en dat te doen in de vorm van een herkenbare blikvanger, was een uitzonderlijk gebouw nodig. Shaded Dome Technologies, waarin Royal HaskoningDHV, Poly-Ned en architectenbureau ZJA samenwerken, kreeg die opdracht.

De Shaded Dome is een innovatief bouwconcept, waarin een stalen netwerk van kabels, een blaashal en een van hi tech textiel gemaakte overkapping een extreem flexibele bouwvorm mogelijk maken. Een vrije overspanning, zoals in Groesbeek, van 60 meter is geen enkel probleem. De indeling van de ruimte daarbinnen, met receptie, restaurant, bioscoopzaal en herdenkingsruimte is dus vrij en te veranderen. In termen van kosten en duurzaamheid is het zowel bij de bouw als in het gebruik een zeer efficiënt gebouw.

De vorm van de in Groesbeek Shaded Dome is die van een gerekte koepel van licht textiel, verwijzend naar de parachutes die de lucht vulden tijdens Market Garden. Bovendien bewaart die vorm een echo van de koepel van Croonen. Het gebouw, gesitueerd op een afgevlakte heuvel, is naar de vallei toe lichtjes opgetild en uitgesneden. Kantoren en depot zijn ondergronds gebouwd en door deze ingrepen biedt het restaurant zicht op de vallei vanwaar ooit de geallieerde divisies naar Duitsland vertrokken.

Onderdeel van het landschap

De licht gekantelde Dome is, vanaf de weg gezien, wat achter op het plateau gepland, om een parkeergelegenheid te bieden en plaats te laten voor evenementen in de buitenlucht. Bovendien kan zo ook nog ruimte en groen gelaten worden tussen het museum en het Canadese ereveld. De Dome heeft een uitgesproken en herkenbare vorm, en ligt op een helling, maar de herinnering aan de oude koepel, de vloeiende vorm en de huid, die associaties oproept met de parachutes van de bevrijders, maken dat hij zich voegt in dit glooiende landschap met slingerende wegen en groene vergezichten.

Shaded Dome Technologies is opgericht door architectenbureau ZJA, Royal HaskoningDHV en Poly-Ned.

Opdrachtgever: Vrijheidsmuseum, Groesbeek

Landschapsarchitect: Elyps

[English]

A new building for the Freedom Museum

Although the west of the Netherlands had to endure a gruesome winter of famine, the Battle of Arnhem in September 1944 was the first big step towards the liberation of the country in May 1945. Operation Market Garden and the Rhineland Offensive that effectuated this and were part of the last chapter in the victory over Nazi Germany took place in and around Groesbeek, the Netherlands. Since 1987 Groesbeek has been the location of the Freedom Museum that commemorates this important episode in Dutch history by organizing exhibitions, educationally programs and events.

The previous buildings, originally from the building settlements on the artificial island of Neeltje Jans along the North Sea coast, and the characteristic knobbed dome designed by Antoon Croonen, were in need of replacement, making room for a new building heralding a new episode for the Freedom Museum. The plan was to not only expand the surface area, but to also house a new program. A growing flow of Dutch school classes and families find their way to the Museum, but also more and more foreign visitors, often as participants in a group travel plan, originating from the United Kingdom, the United States and also from Germany pay Groesbeek a visit. For that reason the Freedom Museum places its presentation of history in a more international, European context and will be telling the story of the liberation of the Netherlands as an example of a battle for values that are at stake today, as much as they were then: freedom, democracy and human rights.

Shaded Dome

The wish to expand the museum to 3000 square meters in a short period and against reasonable costs and to do that in the shape of a stark landmark required an exceptional type of building. Shaded Dome Technologies, a joint venture between Royal HaskoningDHV, Poly-Ned and architectural studio ZJA, secured the commission.

The Shaded Dome is an innovative building concept, in which a network of steel cables, an inflated dome and a cover made out of hi-tech textiles come together to make an extremely flexible constructive volume possible. A free span of 60 meters, like Groesbeek requires, is no problem at all. The interior lay-out that allocates reception area, restaurant, cinema and commemoration room is completely free and flexible. In terms of costs and sustainability the Shaded Dome is a very efficient structure during both the construction period as well as during its lifecycle.

The Shaded Dome that is constructed in Groesbeek has the shape of an elongated dome of bright textile, in reference to the parachutes that filled the sky during Operation Market Garden. The shape also echoes the dome once designed by Croonen. The building, situated on an elevated plateau, is slightly lifted, tilted and cut away on the side facing the valley. Offices and storage facilities are build underground, so the that the restaurant offers a clear view of the valley from where the allied divisions once left for Germany.

A part of the landscape

Seen from the road, the slightly tilted Dome is located towards the back of the plateau in order to accommodate parking and provide space for outdoor events. In doing so, also some distance and trees and shrubbery can be kept between the Museum and the adjoining Canadian Field of Memory. The Dome has a very distinctive and recognizable shape, and sits on top of a hill, but the reference to the old dome, the flowing shape and texture that evokes images of parachutes and liberators all make sure that the museum forms a natural part of this flowing landscape with its winding roads and green vistas.

Shaded Dome Technologies is founded by ZJA, Royal HaskoningDHV and Poly-Ned.

Client: Dutch Liberation Museum, Groesbeek

Landscape architect: Elyps