Zwembad De Schelp, Bergen op Zoom

Na een Europese aanbesteding koos de gemeente Bergen op Zoom architectenbureau ZJA om samen met Jan Brouwer Associates een groot sportcomplex te ontwerpen. Uiteindelijk bleef alleen het recreatiebad over als ontwerpopgave.

Het zwembad ligt op de lage oever van de Binnenschelde, met daarachter Bergen op Zoom op een hoge zandrug. Vanuit de stad kijk je boven op het dak van het zwembad. Het dak is daarom, als vijfde gevel, met extra zorg vormgegeven.

Het programma van het zwembad is bijzonder complex. De gevraagde ruimte combineert een 25-meter-wedstrijdbad met tribune, een zogenaamd 'doelgroepenbassin', een recreatiebassin met glijbanen, peuterbassin en een uitzwembassin aan de speel- en ligweide. Naast de publieke functies telt het complex de nodige kleedruimten, horecavoorzieningen, zonnestudio's en administratieve ruimten.

Het gebouw oogt als een vrije, autonome vorm, maar kent een geometrische opzet met een rationele plattegrond. De kolommen staan op een regelmatig raster en de bassins liggen in een orthogonaal grid.

Ondanks de verschillende klimatologische eisen voor de verschillende bassins is het zwembad visueel als één ruimte ontworpen. Tussen de bassins zijn transparante binnenwanden aangebracht om de zones klimatologisch van elkaar te scheiden.

De hoofddraagconstructie bestaat uit een aantal stalen spanten. Deze staan op een regelmatige moduulmaat van vijf meter, maar zijn verschillend van vorm. Wel zijn de gebogen spanten samengesteld uit identieke cirkelsegmenten. Afhankelijk van de ruimtebehoefte worden de spanten hoger of lager gepositioneerd door de ondersteunende kolommen langer of korter te maken.

Boven de hoge duikplank ligt het hoogste punt van het zwembad. Ook de gevel volgt in een vloeiende, gebogen vorm het ruimtebeslag van het zwembad. De variërende doorsnede geeft het gebouw een vrije vorm. Aan de beide uiteinden is het gebouw, als een brood, recht afgesneden.

Het plafond boven de bassins is van doek om aan de hoge eisen van het zwembad te kunnen voldoen: het doek zorgt voor de juiste akoestische eigenschappen, noodzakelijk voor de verstaanbaarheid tijdens het lesgeven en is bovendien bestand tegen de extreme omstandigheden van het binnenklimaat veroorzaakt door de combinatie van vocht en chemicaliën.

Het doek is tussen de spanten gehangen. Deze stroken benadrukken de moduulmaat van de draagconstructie van het gebouw. Het doorhangen van het doek tussen de gebogen spanten resulteert in een plafond dat bestaat uit dubbelgekromde vlakken.

Het plafond wordt aangelicht door 'uplights' vanaf de wanden. Het doek werkt als reflectiescherm en zorgt voor verstrooiing van het licht door de gehele ruimte. Bijkomend voordeel is dat lampen in wandarmaturen eenvoudiger te onderhouden en te vervangen zijn dan lampen in armaturen in het plafond boven het water.

Architect: ZJA

In samenwerking met: Jan Brouwer Ass.

[English]

Recreational swimming pool, Bergen op Zoom

After the project had been put out to European Union competitive tender by the Municipality of Bergen op Zoom, architects ZJA was chosen to work together with Jan Brouwer Associates to design a large sports complex. Along the way, the programme was reduced and the recreational pool was all that remained of the design brief.

The swimming pool stands on the low-lying banks of the Binnenschelde river, with Bergen op Zoom in the background on a high sand ridge. From the town, you look out onto the roof of the swimming pool. That is why the roof, like a fifth facade, was more important in this design than is usually the case.

The programme for the swimming pool is unusually complex. The required space combines a 25-metre competition pool with a stand for spectator, a ‘target-group-specific pool’, a recreational pool with waterslides, a kiddies’ pool, and an open-air pool (accessible from inside) surrounded by the lawn areas for play and sunbathing. Alongside the public functions, the building also had to include the requisite functions such as changing rooms, catering facilities, solariums and administrative spaces.

The building looks like a free, autonomous form, but still has a geometric layout with a rational plan. The columns stand on a regular raster and the pools are positioned within an orthogonal grid.

Despite the different climatological requirements for the various pools, in visual terms the swimming pool was designed as one big space. Transparent interior partition walls have been used between the pools in order to separate the climatological zones.

The main load-bearing structure consists of a number of steel trusses. These stand on a regular modular unit of 5 metres, but they are all different in form. The arched spans, however, are constructed with identical circular segments. Depending on the volumetric space demands, the trusses are set higher or lower by making the supporting columns longer or shorter. The building’s highest point is above the high diving board. The facade also follows the building’s volume in a fluid, arched profile. The varied cross-section gives the building an attractive shape. At the two extremes, the building is cut off straight, like a loaf of bread.

The ceiling above the pools is made of fibreglass membrane in order to satisfy the wide range of strict standards that the swimming pool must satisfy. The ceiling also ensures the appropriate acoustic characteristics in the swimming pool, so that teachers can be understood during lessons. In addition, the fibreglass membrane is resistant to the extreme conditions of the indoor climate, the result of the combination of humidity and chemicals.

The membrane is hung between the trusses and these strips underscore the modular dimensions of the building’s load-bearing structure. The extension of the hung membrane between the arched trusses results in a ceiling composed of double-curved surfaces. The ceiling is illuminated by ‘uplights’ from the walls. The membrane functions like a reflective screen, diffusing light throughout the space. An additional advantage is that light fittings in wall-mounted fixtures are easier to maintain and replace than lamps in fixtures in the ceiling above the swimming pools.

Architect: ZJA

In collaboration with: Jan Brouwer Ass.