Expressionistische gevel spreekt tot de psyche

Space Popular is een multidisciplinair ontwerpbureau gevestigd in Londen. De architectuur van Lara Lesmes en Fredrik Hellberg zoekt toenadering tot de menselijke ervaring en geest. Daartoe onderzoeken en verkennen zij nieuwe technieken en de mogelijkheden die materialen bieden. Zoals in The Glass Chain. Bij dit project focusten zij zich op het op expressieve wijze integreren van glas in een architectonisch gevelontwerp. “Glas is geen nieuw materiaal en het kleuren van glas is geen nieuwe techniek, maar als je nu naar gevels kijkt waarin glas verwerkt is ogen gevels vaak monotoon. Dat komt omdat glazen geveldelen meestal als kleurblokken geïntegreerd worden”, zegt Lara. “Wat we met The Glass Chain laten zien, is dat glas veel levendiger en sprekender ingezet kan worden door het ‘keramisch te printen’. Dit proces - waarbij we StoVentec glas gebruikten in plaats van papier, en glazuren in plaats van inkt om het vervolgens te laten samensmelten in een oven van 800 graden - ontsluit een scala aan mogelijkheden. Zo zou je bijvoorbeeld een fresco in de gevel kunnen verwerken waardoor een gebouw direct heel andere zeggingskracht krijgt. In het ontwerpproces van The Glass Chain experimenteerden we daarnaast met verschillende schaalgrootten en speelden we met dieptewerking en de visuele perceptie van glazen deuropeningen en frontons. Met als ultiem doel het toevoegen van belevingswaarde aan de gevel.” Het resultaat – ze noemen het zelf een caleidoscopische glazen constructie - is een kunstwerk bestaande uit 21 panelen. Bauhaus en expressionisme Het verhaal achter The Glass Chain refereert aan de historie. Zo verwijst de titel naar de briefwisseling (1919-1920) van een groep Duitse architecten, waaronder Bruno Taut en Walter Gropius. In de brieven fantaseerden zij over de ontelbare mogelijkheden van glas, zoals het maken van meubelen. Hun ideeën brachten ze echter nooit in de praktijk. “En daardoor nam tijdens de vroege dagen van het modernisme het gebruik van glas een andere wending; het werd een randmateriaal, een middel om ruimtelijke kwaliteiten te benutten, maar verder was het onzichtbaar.” Space Popular pikt de handschoen op die architecten in de vroege 20ste eeuw lieten vallen. Zij wil glas ontdoen van de modernistische grenzen en de grenzen verkennen van gedurfde kleuren, complexe vormen en nieuwe betekenissen. Fredrik: “Onze inspiratiebronnen dateren nog van voor de Bauhaus-periode. We grepen voor The Glass Chain terug op het werk van Duitse expressionisten. Een van de meest bepalende visionairs was Hermann Finsterlin (1887-1973). Hoewel hij nooit echt iets bouwde was zijn vormentaal een geweldige inspiratie voor architecten over de hele wereld.” En ook in Nederland had hij invloed, bijvoorbeeld door de voorpagina die hij ontwierp voor het tijdschrift Wendingen. Doordringen tot de psyche De verbeeldingskracht van de expressionisten én de wijze waarop gebouwen met mensen en de omgeving kunnen communiceren, is een blijvende bron van inspiratie voor Space Popular. “Met onze architectuur willen we mensen aanspreken, gevoelens oproepen en doordringen tot de psyche. Want dat - de manier waarop architectuur ons laat voelen - is het enige dat er echt toe doet.” Dat vergt ook een evoluerende rol van de architect. “De wereld verandert en bouwen en ontwerpen is onder invloed van de media een veel democratischer proces geworden. Een eeuw geleden had het publiek nog geen manier om haar mening te uiten, maar door de brede beschikbaarheid van boeken, kranten, media als radio en televisie en tegenwoordig internet en de sociale media krijgen mensen veel meer zeggenschap over hun omgeving en is de responstijd veel kleiner geworden.” Heeft dat invloed op het vak van de architect? Lara: “Zeker, we moeten beter en sneller accommoderen. Maar de architect behoudt een belangrijke positie. Hij is immers degene die op creatieve wijze ideeën kan vertalen.” Virtuele media “Daarnaast moet architectuur anticiperen op veranderingen in de nieuwe virtuele media. Daarmee doel ik niet op de virtual reality beelden die architecten gebruiken om hun ideeën te presenteren aan klanten, maar de toenemende mate waarin inwoners van steden in een virtuele wereld leven.” Gevraagd waar hij precies op doelt, zegt Hellberg: “In een virtuele wereld ervaart iedereen zijn omgeving anders. Daarom zoeken wij naar nieuwe manieren van expressie en verkennen we de mogelijkheden om middels gebouwen te communiceren. The Glass Chain is daar een voorbeeld van. Via het glas is het mogelijk om de interactie te stimuleren en via het oppervlak van gebouwen te communiceren. In dit project hebben we, om ons doel te bereiken, de mogelijkheden en beperkingen van glas opnieuw gedefinieerd. We stelden ons de heldere, kleurrijke en stimulerende mogelijkheden voor en wilden met behulp van glas een extra dimensie aan de gevel toevoegen.”