De Utrecht

De Utrecht in Leeuwarden is een bijzonder gebouw. “Uitbundig”, zo omschrijft Jacob Borren (Borren Staalenhoef Architecten) het originele ontwerp van dit voormalige kantoorgebouw van Verzekeringsmaatschappij De Utrecht uit 1903. Architectuur die je alleen recht doet door de gedetailleerdheid in de aanbouw te laten terugkomen.

Het rijksmonument werd een aantal jaren geleden verkocht met als doel het pand nieuw leven in te blazen. Nu dient het als ontmoetingsplaats voor vergaderingen en kleinschalige culturele evenementen. “Essentieel voor het toekomstig gebruik was dat de verdieping ontsloten werd. De achterzijde - voorheen een faciliterende uitbouw met wc’s, de kluis, het bezemhok en een kleine binnenplaats - bood de gelegenheid om extra ruimte toe te voegen.” Functionaliteiten van de originele aanbouw bleven deels bewaard, maar nu in de gedaante van een foyer. “Waar vroeger de binnenplaats diende om archiefstukken naar boven te brengen, daar is de foyer nu voorzien van een indrukwekkende trap”, legt Borren uit. “Deze is aan de zijkant van het bouwvolume geplaatst om het vrije vloeroppervlak te maximaliseren.”

Constructie van driehoeken

Vanuit de vorm van de trap werd de gevel-dakconstructie ontworpen. “Een vorm ontstaan vanuit de functie. Waarbij we zoveel mogelijk volume wilden toevoegen, zonder het monument te overschreeuwen”, licht Borren toe. Het resultaat is een geometrisch volume bestaande uit unieke driehoeken. “Binnen deze driehoeken zijn vijftien verschillende patronen ontworpen met keramische cassettes geproduceerd door Koninklijke Tichelaar uit Makkum. Om rust te creëren is iedere rib van de driehoek in twaalf vlakken verdeeld. Het lijkt willekeurig, maar de ordening is toch geometrisch bepaald”, legt Borren uit. Eenvoudig maakte de architect het zichzelf echter niet. “We wilden voorkomen dat er te veel speciale mallen gemaakt moesten worden, daarom begrensden we onszelf tot vijf verschillende cassettes.”

Spel van licht

Gevraagd naar de visie achter de opvallende materiaalkeuze zegt Borren: “Een kubistische opbouw met een moderne coating zou te lomp geweest zijn in combinatie met het rijkgedecoreerde rijksmonument. Het  bronskleurige glazuur kleurt mee met het daglicht, waardoor in de gevel de ene keer goudtinten te ontwaren zijn en op andere dagen de donkere tonen de overhand hebben.” Bovendien wilde hij dit bijzondere gebouw in alle facetten zoveel mogelijk tot zijn recht laten komen. De gevel verwijst op subtiele wijze ook naar het gedetailleerde houtsnijwerk, de cassetteplafonds, de vergulde details binnen en buiten én de keramieken tegels van het interieur. “Terwijl de gevelopeningen zo gepositioneerd zijn dat ze niet alleen als oriëntatiepunt en doorkijk naar de straat dienen, maar - door de lichtinval van boven - ook de originele glas-in-loodramen in het pand tot leven komen.”