De Gele Brug, Ankeveen

De verdwenen brug

In Ankeveen, een dorp in de polders van Noord-Holland, wemelt het van de sloten en vaarten. Een van de toegangswegen tot het dorp kruist het verlengde deel van de Bergse vaart. De duiker die voor het doorstromen van het water zorgde was vervallen en aan een grondige renovatie toe. In de raad van de gemeente Wijdemeren werd daarover vergaderd en een gemeenteraadslid opperde dat het misschien een idee was om de ophaalbrug in ere te herstellen die in april 1945 door de Duitsers ter plekke was gedemonteerd en verwijderd. Ze hadden toen ook de polders onder water gezet om de opmars van de geallieerden te vertragen. Dat was nog altijd een traumatische gebeurtenis in de recente geschiedenis van het dorp die destijds tot de evacuatie van veel dorpsbewoners leidde. De 75e herdenking van de bevrijding was aanstaande en daarom duurde het niet lang of een actief burgerinitiatief ondersteunde dit plan en begon de zoektocht naar extra budget voor de herbouw van de gele brug. Door de steun van het gemeentebestuur konden de ambtelijke obstakels om tot een officiële opdracht te komen worden opgeruimd.

Reconstructie en vernieuwing van de Gele Brug

Het plan de gele brug terug te brengen vereiste uiteraard specialistische expertise kijken en het burgerinitiatief vond in Rob Torsing, opgegroeid in Ankeveen, en architect bij architectenbureau ZJA de ideale ontwerper voor dit project, ook al was het een atypische opgave: het ontwerp voor een historische houten ophaalbrug die niet open kan, met een betonnen dek.

Het ontwerp dat hij de Ankeveners voorlegde is geen hedendaagse interpretatie maar in materiaal, vormgeving en maatvoering een zorgvuldige benadering van de oorspronkelijke brug. Ook de breedte en de hoogte waarop hij in het land ligt zijn zo nauwkeurig mogelijk gereconstrueerd. De onderbouw, landhoofden en het dek zijn van beton. Los van de ophaalbrug, ligt een iets hogere, langere fietsbrug die ruimte geeft aan het autoverkeer op deze smalle passage wat de verkeersveiligheid verbetert. Het lange hekwerk met verzinkte stalen spijlen voegt een hedendaags contrast toe.

De in 1945 gesloopte brug was een simpel, recht, zogenaamd boeren-model ophaalbrug. Eerder in de twintigste eeuw heeft er een brug met een formeler vormgeving gestaan en dat model hebben de inwoners van het dorp uit de door het burgerinitiatief voorgelegde alternatieven gekozen. Er zit een boogvorm in, en een sluitstuk in het midden met daarin het familiewapen van de voormalige Heren van Ankeveen, de Vlaams-Amsterdamse familie De Wael, dat nu het wapen van Ankeveen is.

Kleine fietsbrug met stalen hekken

Voor ZJA was het ontwerpen van de kleine fietsbrug met stalen hekken een eerste experiment om zelf alle benodigde constructieve berekeningen te doen, die ervoor zorgen dat de vormgeving zo licht en elegant mogelijk kan zijn, terwijl toch aan alle veiligheidseisen wordt voldaan. Een vingeroefening voor het ZJA Structural programma dat sindsdien is uitgebreid.

De herbouwde brug met zijn nieuwe landhoofden bood ook een kans om een sterkere ecologische verbinding te maken tussen beide zijden van de Bergse vaart. Er is een otterpassage in de oevers ingebouwd, die ook andere soorten een kans biedt veilig over te steken.

Omdat het een Ankeveense blikvanger en monument betrof lag het voor de hand lokale vaklieden en leveranciers aan te spreken. De bovenbouw van de brug, de hameipoort en de balanspriemen zijn gemaakt door een Ankeveens timmerbedrijf. Het stalen hekwerk van de fietsbrug kwam uit de werkplaats van een nabijgelegen klein staalbedrijf dat werkt in een ambachtelijke traditie. Het grondwerk en de andere werkzaamheden werden gedaan door een lokale aannemer.

Voor iedereen die te voet, op de fiets of met de auto het dorp nadert is de gele ophaalbrug een perfect in de geschiedenis en het landschap passend oriëntatiepunt. Door zijn kleur en vorm werkt hij als een toegangspoort tot het dorp.

Architect: ZJA

Opdrachtgever: Gemeente Wijdemeren

[English]

The missing bridge

Ankeveen, a village in the polders of North Holland, features a mass of drainage ditches and waterways. One of the access roads into the village crosses a waterway called the Bergse Vaart. The culvert that allowed the water to flow under the road had fallen into disrepair and needed thorough renovation. The Wijdemeren local council held a meeting and one councillor suggested it might be an idea to restore to its former glory the lift bridge that was dismantled on the spot and removed by the Germans in April 1945. German occupying forces had also flooded the polders to slow down the Allied advance. It was still a traumatic event in the recent history of the village, and at the time it led to the evacuation of many of the local residents. The 75th anniversary of the Liberation of the Netherlands was approaching, and so it was not long before an active citizens’ initiative supported the plan and began the search for extra finance to enable the reconstruction of the Yellow Bridge. With the support of the local authority, the bureaucratic obstacles to commissioning such a reconstruction were removed.

Reconstruction and modernization of the Yellow Bridge

The plan to bring back the Yellow Bridge naturally required specialist expertise, and in Rob Torsing, who grew up in Ankeveen and is an architect at architectural studio ZJA, the citizens’ initiative found the ideal person to develop the project. It was certainly an atypical assignment: design a historical wooden lift bridge that cannot actually lift up, with a concrete deck.

The design he presented to the people of Ankeveen is not a contemporary interpretation but a careful approximation of the original bridge in its materials, style and dimensions. Even the breadth and the height at which it lies in the landscape are as close to the original as possible. The substructure, abutments and deck are made of concrete. Next to the lift bridge, a slightly higher, longer cycle bridge has been built, which leaves the narrow lift bridge free for motorized vehicles, thereby improving traffic safety. The long balustrade with galvanized steel railings adds a contemporary contrast.

The bridge demolished in 1945 was a simple and straight lift bridge, the farmers’ model, as it is known. Earlier in the twentieth century a bridge with a more formal design stood at the same spot, and it is that model that the residents of the village chose from the options presented by the citizens’ initiative. There is an arch in it, and a key element in the middle bearing the coat of arms of the former Lords of Ankeveen, the Amsterdam-Flemish family De Wael, which is now the coat of arms of Ankeveen.

Small cycle bridge with steel railings

For ZJA the design of a small cycle bridge with a steel balustrade was a first experiment in doing all the necessary structural calculations itself, which meant ensuring that the design was as light and elegant as possible, while still satisfying all the safety requirements. It was a first exercise for the ZJA Structural programme that has since been expanded.

The rebuilt bridge with its new abutments also presented an opportunity to make a firmer ecological connection between the two sides of the Bergse Vaart. A walkway for otters has been built into the banks, which also provides other species with a chance to cross safely.

Because we were dealing with an eye-catching feature of Ankeveen that is also of historical importance, it was natural to approach local craftspeople and contractors. The superstructure of the bridge, its gateway and counterweight, were made by an Ankeveen carpentry firm. The steel railings of the cycle bridge come from the workshop of a small steel company nearby that works in an artisanal tradition. The groundwork and other operations were carried out by a local contractor.

For everyone who approaches the village, whether on foot, by bicycle or in a car, the Yellow Bridge is a landmark that fits perfectly into local history and the landscape. With its colour and design, it works as a gateway to the village.

Architect: ZJA

Client: Gemeente Wijdemeren