Balgstuw, opblaasbare waterkering Ramspol, Kampen

Een unieke waterkering

Kampen ligt aan de monding van de IJssel, die even ten noorden van de stad het IJsselmeer instroomt. Het is een gebied dat snel kampt met wateroverlast. De waterkering bij Ramspol houdt in noodgevallen het door de wind opgestuwde water uit het Ketelmeer tegen, zodat het niet het Zwarte Meer instroomt. Architectenbureau ZJA maakte het ontwerp voor de grootste opblaasbare waterkering ter wereld, een zogenaamde balgstuw.

Het leidende idee voor het ontwerp van ZJA was dat de benodigde gebouwen zich zouden voegen naar het landschap. Aan weerszijden van de waterkering staan de dienstgebouwen, die in hun schaal en vorm aansluiten bij de grasdijk. De gebouwen spiegelen elkaar en zijn allebei bekleed met vijf kegelvormige roestvrij stalen platen, die doen denken aan een gordeldier. Hoe dichter bij het water hoe verder ze uitsteken, wat het gebouw opent naar het water. Bij de overgang tussen gebouw en water zijn ellipsvormige betonnen elementen geplaatst die de balg beschermen als hij in gebruik is. De vorm drukt de beweging uit die plaatsvindt als de balgstuw in werking treedt.

Stormvloedkering

De associatie met een gepantserd dier dat zich stug verzet tegen dreigend gevaar klopt bij de balgstuw, die als het moet binnen een uur kan worden opgeblazen en dan een tien meter hoge dijk vormt. Bij het in werking stellen van de waterkering wordt slim gebruik gemaakt van de natuurkrachten die meespelen. De balg, gemaakt van 2 centimeter dikke versterkt rubber-doek ligt ingezakt en verankerd op de bodem, tot er een luchtbel in wordt gepompt. Die luchtbel wil naar de oppervlakte en trekt het hele gevaarte naar boven. Ondertussen wordt er via andere kleppen water toegelaten, waardoor de stormvloedkering robuuster wordt en de krachten van het water en de wind kan weerstaan. Omdat de IJssel vanuit het zuiden voortdurend water aanvoert is het belangrijk dat de stuw ook weer snel opengezet kan worden. In iets meer dan twee uur ligt de balg weer op de bodem. De stormvloedkering uit drie delen van ieder tachtig meter zal in de toekomst als gevolg van extremer weer meerdere keren per jaar moeten worden gesloten.

Een uitzichttoren

Om dit bijzondere bouwwerk goed te bekijken is de uitkijktoren Helix gebouwd. Twee wenteltrappen, die om elkaar draaien rond de buisvormige kolom geven toegang tot een overdekt platform dat vrij zicht naar alle kanten biedt. De twee lichte trappen, een voor stijgende en een voor dalende bezoekers, werken voor elkaar als dak om bij regen de trap droog te kunnen gebruiken.

Als de balg in gebruik is en storm en regen over het water razen is goed te zien hoe de ellipsvorm van de stuw en de vorm van de gebouwen op elkaar aansluiten. Wie in de zomer na zonsondergang de stuw passeert ziet het licht vanuit de transparante gevel over staal en water spelen, en de twee geheimzinnig glanzende ruimteschepen, die aan weerszijden van het water de wacht houden.

Architect: ZJA

Opdrachtgever ZJA: HBW Gouda

[English]

A unique flood barrier

Kampen lies at the mouth of the River IJssel, which pours into the IJsselmeer just to the north of the town. It is an area liable to flooding. The barrier at Ramspol can be inflated in an emergency to hold back the water of the Ketelmeer when it surges in high winds, stopping it from flowing into the Zwarte Meer. Architectural studio ZJA created the design for the world’s largest inflatable surge barrier, known as a bladder dam.

The leading concept for ZJA’s design was that the buildings required should fit into the landscape. On both sides of the barrier are the service buildings, which match the grassy dike in scale and form. They resemble each other and each is clad with five tapered stainless-steel plates, making them reminiscent of armadillos. The closer to the water, the larger they are, so that the building opens out towards the water. At the transition point between building and water, elliptical concrete elements have been situated to protect the bladder dam when it is in use. Their shape expresses the movement that takes place when the bladder dam is inflated.

Storm surge barrier

The association with an armour-plated animal that stubbornly resists approaching danger is appropriate for the bladder dam, which can be fully inflated within an hour if need be, forming a dike ten metres high. When the barrier is deployed, clever use is made of the natural forces that come into play. The bladder, made of reinforced rubber sheeting two centimetres thick, lies anchored to the riverbed when deflated, until air is pumped in. The air naturally tries to rise to the surface, pulling the entire colossus upwards. Meanwhile, water is let in through other vents, so that the storm surge barrier becomes more robust and able to resist the forces of water and wind. Since the River IJssel continues to flow towards it from the south, it is important that the dam can be deflated quickly. Within a little over two hours, the bladder lies on the bottom again. The flood barrier is composed of three parts, each eighty metres in length, and in the future it will have to be closed several times a year in response to increasingly extreme weather.

An observation tower

The Helix observation tower was built to enable close observation of this extraordinary structure. Two spiral staircases, a double helix around a tube-shaped column, give access to a covered platform that provides a clear view on all sides. The two lightweight staircases, one for climbing and the other for descending, work as roofs for each other, so that the stairs can be used in rainy weather without anyone getting wet.

When the bladder dam is in use, and storms and rain are raging across the water, it is easy to see how the elliptical form of the barrier reflects that of the buildings. Anyone passing the dam after sunset in summer will see the light from its transparent front wall playing across the steel and water, with the two mysterious, gleaming spaceships keeping watch on either side of the water.

Architect: ZJA

Commissioned by: HBW Gouda