Bruggen Turnhoutsebaan, Wijnegem

Een autobrug en een fietsbrug

Bij Wijnegem steekt de Turnhoutsebaan het Albertkanaal over. De bestaande brug combineert autoverkeer en fietspaden en een voetpad. Er ligt ook een sluizencomplex dat, zij het op langere termijn, net als de brug een ingrijpende renovatie nodig heeft in verband met de opwaardering van het Albertkanaal voor grotere binnenvaartschepen. Op langere termijn bredere sluizen, meer sluiscapaciteit en op korte termijn een verhoging van de bruggen van zeven naar negen meter doorvaarthoogte.

Vanwege de beperkte vrije ruimte tussen kanaal en de bebouwing aan weerszijden werd gekozen voor een nieuwe situatie met twee bruggen, eentje voor auto’s en een fietsers- en voetgangersbrug, een flink eind verderop, met een steunpunt op de uitloper van de nieuwe sluizen. Zo ontstaat er een waterplein aan het centrum van Wijnegem en kunnen de brughoofden en aanlandingen beter worden ingepast in de omgeving waar zo weinig vrije ruimte is. Bijkomend voordeel is dat met het verdwijnen van de bestaande zware betonnen brug ook de donkere onderwereld aan de kade vervangen kan worden door een lichtere, opener en groenere omgeving.

Een vlakke boog

Het architectenbureau ZJA levert het ontwerp voor de twee bruggen bij Wijnegem en bij de ontwerpkeuzes die voor de autobrug, direct ten oosten van de Kanaalstraat, zijn gemaakt, ging het vooral om het minimaliseren van de impact van het autoverkeer op de directe omgeving. De auto’s moeten vlot kunnen passeren en oversteken, maar de brug moet ook ruimtelijk en visueel zo min mogelijk de woonomgeving van Wijnegem belasten. Dat bepaalde de ligging van de brug en de plaatsing van de landhoofden. Zo min mogelijk verstoring aan de zuidzijde, waar de oprit naar de brug in lijn ligt met de gevels en aan de noordzijde dankzij een korte en directe aansluiting op de weg. De aanlandingen zijn symmetrisch geplaatst om het landschap helder en overzichtelijk te houden.

De brug overspant 88 meter door een liggerbrug met een vlakke boog. Een slanke en bescheiden brug, die zo min mogelijk een obstakel vormt voor het vrije zicht. Om diezelfde reden zijn de steunpunten ontworpen in een V-vorm, oftewel ze zijn zoveel mogelijk opengewerkt. Er is ruimte voor fietspaden en een autoweg langs het kanaal. De aanlandingen zijn getrapt aangelegd, met keien in schanskorven. De horizontale treden zijn beplant en zo ontstaat er een vriendelijke overgang naar de landelijke omgeving.

De hoge fietsbrug

In de ontwerpvisie van ZJA wordt de lange, sierlijke fietsbrug de blikvanger op deze plek aan het Albertkanaal. Hij ligt zo ver mogelijk naar het westen om tegenover het dorp het waterplein te scheppen, de open ruimte die bij de verkeersdrukte aan land en op het water rust en overzicht geeft. Na een lange oprit die grotendeels vrij staat op V-vormige kolommen begint de scherp gesneden stalen brug aan de oversteek. Er is een steunpunt op een uitloper van het sluizencomplex, waarna de witte a-symmetrische tuinbrug het kanaal oversteekt. Het landhoofd aan de overkant ligt ver van het kanaal en maakt de aansluiting op een nieuwe parallelweg. Een 175 meter lange, slanke en fiere brug die met zijn hoogte boven het water van negen meter een vorstelijk uitzicht over de omgeving en de activiteiten in de sluizen biedt. Comfortabele trappen, zeer transparante hekken en balustrades completeren de verbinding die niet alleen functioneel maar ook visueel een toevoeging aan de omgeving wil zijn. De open en lichte constructie van de brug schept nieuwe openbare ruimte langs het kanaal.

De bestaande brug heeft in de loop der jaren een uitgebreide collectie graffiti verzameld en aan de Wijnegemse kant van de fietsbrug is in het landhoofd uitgebreid ruimte gemaakt voor lokale graffiti van kunstenaars. Bij de belichting van brugdek brug is rekening gehouden met lichtvervuiling, zowel voor het scheepvaartverkeer als voor de omwonenden. Daarom, maar ook om storende masten te vermijden is de straatverlichting laag gehangen. Om na zonsondergang van de lichte en sierlijke vorm van de brug te genieten is er een doordacht lichtplan gemaakt dat met direct en via de kade weerkaatst licht het zwevende karakter van de brug versterkt.

Architect: ZJA

Klant: De Vlaamse Waterweg

Opdrachtgever ZJA: THV Arcadis-Sweco

[English]

A bridge for cars and cyclists

The Turnhoutsebaan crosses the Albert Canal at Wijnegem. The existing bridge facilitates car traffic but has a bicycle lane and a footpath as well. Nearby is a series of locks that, in the future, will be in need of drastic renovation, like the bridge itself, to upgrade the Albert Canal so that it can accommodate larger and taller vessels. In the long term the locks will have to be widened to increase their capacity, and in the near future the bridges will need to offer a clearance of nine metres, as opposed to the current seven.

As there is very little room between the canal and the buildings on either side, the decision was made to commission two bridges, with some distance between them. One will be for car traffic and one for pedestrians and cyclists, with one of its columns resting on the outer spur of the new locks. This creates what has been called a ‘blue public square’ of water alongside the centre of Wijnegem. It also allows for better integration of the bridges’ abutments and ramps in this crowded context. An additional benefit of the design is the replacement of the existing heavy concrete bridge, which puts the waterside area below into deep shadow, with a light, open and much greener environment.

A flat arch

Architectural studio ZJA designed both bridges for Wijnegem. For the car bridge, just east of the Kanaalstraat, the focus was on minimizing the impact of traffic on the surrounding area. Cars should be able to cross easily and swiftly, while visually and spatially the bridge will have a minimal impact on the residential environment of Wijnegem. These priorities determined the location of the abutments. The south bank is disturbed as little as possible by placing the ramp in line with the building facades, while on the north side a direct and short connection to the road reduces the impact of the construction. The placement of the abutments is symmetrical, to maintain a sense of clarity and comprehension of the landscape.

The bridge spans 88 meters by means of girders and a flat arch. It is slender and modest, obstructing the view as little as possible. For the same reason, the columns are designed in a V shape, as open as they can be. There is ample room for bicycle lanes and a road alongside the canal. The sides of the abutments are constructed in a terraced manner out of gabions filled with rocks. The horizontal surfaces are planted with shrubs and flowers, producing a friendly transition to the surrounding countryside.

High bicycle bridge

ZJA designed the long and elegant bicycle bridge to be an eye catcher at this point on the Albert Canal. To allow the ‘blue public square’ to create space near the town, the bridge is as far to the west as possible. This reduces the pressure created by traffic on water and land. The ramp is a free structure on V shaped columns, leading up to a sharply cut out steel bridge crossing the canal. One of the columns rests on an outer spur of the series of locks, supporting the white asymmetrical cable-stayed bridge. The abutment on the other side of the canal is located far from the water and connects to a new parallel road. This 175-meter long, slender and bold bridge with its deck nine meters above the canal offers a majestic view of the town and the countryside, and of course the activities inside the locks. The open and light structure of the bridge creates a large amount of new public space alongside the canal. Long, comfortable flights of steps with light and transparent railings complete the crossing, which is not merely functional but a visual and aesthetically pleasing addition to Wijnegem and its surroundings.

The existing bridge has been adorned with a large amount of graffiti over the years. On the town side, therefore, the bicycle bridge has a long wall to be used by local graffiti artists. The lighting design of the deck takes light pollution into consideration, both for boat traffic and for residents. So there are no high masts; all the streetlights are installed at a low level. In order to enjoy the airy and elegant shape of the bridge after sundown, a sophisticated lighting design has been developed that uses direct lighting as well as the light that bounces off the embankment to emphasize the impression of a bridge floating in the air.

Architect: ZJA

Principal client: De Vlaamse Waterweg

Client: THV Arcadis-Sweco