Dafne Schippersbrug

Het zijn drie heel verschillende entiteiten in een stedelijke omgeving: een park, school en brug. En wat doe je dan als je geen concessies wilt doen aan de aan de ruimte, de veiligheid en de beleving van gebruikers en bewoners? NEXT Architects en Rudy Uytenhaak ontwierpen een brug die gebruikmaakt van het dak van de school en in een vloeiende beweging langs het park meandert.

“De Utrechtse wethouder heeft het beperken van fijnstof hoog op de agenda gezet. Het bevorderen van fietsgedrag hoort daarbij. Door deze brug is het straks mogelijk in een kwartier van Leidsche Rijn naar het centrum van de stad te fietsen”, vertelt Rudy Uytenhaak, die samen met NEXT architects het ontwerp maakte. “We hebben de brug, school en omgeving ontworpen met een integraal team”, vult Marijn Schenk van NEXT Architects aan. Dat geldt niet alleen voor het ontwerp maar ook voor de wijze waarop hij en Uytenhaak samenwerkten. Als een team, waarbij TEAM staat voor Together Each One Achives More. “Want halverwege het ontwerpproces draaiden we de papieren om.”

Om de nieuwe brug die Leidse Rijn met het centrum van Utrecht verbindt te realiseren, moest de bestaande school gesloopt worden. Schenk: “Tegelijk wilden bewoners dat zoveel mogelijk van het plantsoen behouden bleef. De drie elementen – school, park en brug – verenigden we daarom in een gezamenlijk ontwerp, één materialisering en één gedachte. Door de brug over de school te laten lopen, wordt er namelijk minder ruimte gebruikt. Bovendien loopt het plantsoen door de groene daken visueel door tot de brug.” Met de ligging van de fietsbrug aan de zuidkant ontstaat er ruimte aan de noordkant voor het schoolplein. “De school en het plein oriënteren zich duidelijk op het plantsoen. Doordat de school aan de oostkant, onder de aanbrug, wat smaller is, ontstaat een besloten schoolplein aan het plantsoen en een vanzelfsprekende hoofdingang in het verlengde van de straat. De brede kant van de school aan het water maakt de ruimte van het plantsoen af en creëert een veilige omsloten speelruimte voor de kinderen.” Het laagste deel van het dak dient bovendien educatieve doeleinden. “De kinderen gaan dit dak gebruiken als moestuin. De daktuin in bereikbaar vanaf de eerste verdieping van de school.” Ondanks de vele activiteiten op het dak, hebben de architecten qua constructie niet veel concessies hoeven te doen. “De constructie van de gymzaal is versterkt en er is gekozen voor zwaardere kanaalplaten, maar onder het groendak is een gewoon betonnen dak gesitueerd”, legt Uytenhaak uit.

Daarnaast moeten de architecten rekening houden met de verkeersbelangen. Schenk: “Fietsers moeten comfortabel de brug op kunnen rijden, dat vergt een lange aanloop. Voor de school staat veiligheid voorop en de buurt wil rust en beleving. En dan heb ik het nog niet eens over de belangen van de scheepvaart. Behalve met doorvaarhoogten van 7 meter hebben we namelijk ook te maken met een drukke verkeersader die we maar beperkt mogen stremmen zijdens de realisatie.” In eerste instantie was het idee om de brug aan lang het kanaal in elkaar te zetten en het in een geheel in een weekeind te plaatsen. Uitenhaak: “Dat lukt echter niet, daarom is gekozen voor prefabstukken in plaats van een lange plank. Ze werken daarbij vanaf de kades en rijgen iedere keer een nieuw stuk aan het hangende deel. Daardoor wordt het scheepvaart verkeer slechts een aantal keren een paar uur belemmerd.” Uitdagend was het budget dat werd vrijgemaakt voor de oververbinding. Uytenhaak: “Initieel was dat slechts 30 % van de Nesciobrug. Dat vergde dat we moesten nadenken over de eenvoud, maar ook of we elementen slim konden combineren. De kosten bepaalden dus mede het ontwerp. En daarbij geldt: hoe minder eigen gewicht, des te betaalbaarder het wordt.”

Het betonnen brugdek hangt aan twee stalen pylonen. Aan de westkant is dit een A-profiel dat haaks op het kanaal staat en aan de Oog-in-Al-zijde een H-profiel waardoor de gebruiker als het ware in de stad wordt verwelkomt.” Omdat de brug bovendien net iets meer dan 100 meter lang is - net zo lang als de favoriete afstand van de naamgeefster - krijgt het wegdek een start- en finishlijn.” De architecten kozen voor een slank dek. “Maar ook voor mooie balustrades van gaas. Door de roestvrijstalen kabels met een soort klemmen te verbinden ontstaat een ruitpatroon, alsof ware het een echo van de kabels waaraan de hoofdleuning is opgehangen.” (Dit is X-TEND van carlstahl.nl) De hoofdleuning herbergt de functionele verlichting van het wegdek. “De vloerspots in de brug zullen de kabels aanlichten, waardoor het lijkt of deze licht geven.” 

De balustrades lopen door over het dak van de school al is dit juridisch een ander perceel. “Daar is bewust voor gekozen, maar was wel een aandachtspunt omdat je wilt voorkomen dat er verschillende eigenaren, beheerders en aannemers zijn voor bijvoorbeeld de balustrades. Uiteindelijk is ervoor gekozen om de aannemer van de brug de balustrades op de school te laten maken, zodat er één verantwoordelijke is voor de afscheiding.”