Rijkskantoor Graadt van Roggenweg

Twee hoge torens domineren het Rijkskantoor aan de Graadt van Roggenweg in Utrecht. Een gebouw van rond de eeuwwisseling waar afgelopen jaren de kantoorinrichting is aangepast aan het Nieuwe Werken. Het sluitstuk van de renovatie is de entreezone; vanaf 2021 wordt deze onderhanden genomen. Inmiddels zijn de ontvangstruimtes gereed: spreekkamers opgebouwd uit biobased materialen die het Rijksvastgoedbedrijf liet testen op akoestiek en brandveiligheid.

“De Belastingdienst is de hoofdgebruiker van het grote pand aan de Graadt van Roggenweg”, legt Marien Gijsbertsen, technisch manager namens het Rijksvastgoedbedrijf, uit. “Een gebruiker die strenge eisen stelt. Denk aan de veiligheid van de medewerkers, maar ook aan de akoestiek. Het beperken van de geluidsoverdracht tussen de spreekkamers – waar mensen vrijuit moeten kunnen spreken – was bijvoorbeeld een punt van aandacht. Maar ook de nagalmtijd. De kamers zijn klein en dat stelt extra eisen aan de akoestiek.” De spreekkamers biobased realiseren én aan alle wettelijke vereisten voldoen, was geen sinecure. Mede omdat deze nieuwe natuurlijke bouwmaterialen (nog) niet altijd voorzien zijn van de vereiste certificeringen.

Biobased ontwerp

Architectenbureau De Twee Snoeken tekende voor het ontwerp van het nieuwe entreegebied en de ontmoetings- en vergaderruimten. Het uitgangspunt was om biobased materialen te gebruiken en in het verlengde daarvan een brede zakelijke markt te interesseren voor circulair bouwen. Door de grondige wijze waarop het Rijksvastgoedbedrijf het project aanvloog, wordt echter niet alleen aangetoond dat het mogelijk is om de CO₂-voetafdruk te minimaliseren, maar tevens dat deze natuurlijke materialen een volwaardig alternatief zijn voor traditionele bouwmaterialen. Dat de toevoeging van hout en groen aan het interieur sfeer toevoegt, is een bonus. “De volledige realisatie vindt in 2022 plaats, maar de spreekkamers zijn gereed. Omdat het klantcontactcentrum van de Belastingdienst aan de Herman Gorterweg wordt gerenoveerd, is dit deel van de renovatie in de planning naar voren geschoven.” Die gefaseerde uitvoering is in de ogen van Gijsbertsen geen nadeel. “Door de beperkte omvang – vier spreekkamers, een grote spreekkamer/vergaderruimte en de back office – leende dit deel van het project zich goed als testcase om ervaring op te doen met het bouwen met biobased materialen.”

Akoestische kwaliteit

Voor de spreekkamers werd afscheid genomen van traditionele materialen als gips, metalstudwanden, glaswolisolatie en systeemplafonds. In plaats daarvan kozen De Twee Snoeken en het Rijksvastgoedbedrijf voor leem, hout en vlas. Die omschakeling betekende echter dat alle partijen continu de vinger aan de pols moesten houden. Gijsbertsen: “Constant monitorden we of aan de eisen met betrekking tot geluidsoverdracht werd voldaan. Dat lukte. Alleen op de plek waar de wand doorkruist wordt door een kanaal was extra inspanning vereist om tot een goede afdichting te komen.” Daarnaast is leem niet maatvast en stucen met anorganisch materiaal is vanuit milieutechnisch oogpunt niet wenselijk. “Door de leemplaten af te werken met populierenhout in combinatie met panelen van pulp is de akoestische kwaliteit gegarandeerd. Niet alleen ten aanzien van de geluidsoverdracht, de pulp absorbeert het geluid ook.” Door de pulp in een reliëf te verwerken ontstond bovendien een decoratief wandelement.

Bouwen met hout

Over bouwen met hout en de positieve eigenschappen wordt veel gepubliceerd, maar Gijsbertsen wijst erop dat het de nodige aandacht vergt. “De brandveiligheid is bijvoorbeeld een aandachtspunt, maar ook vervorming en verkleuring.” In Utrecht is populierenhout gebruikt dat lokaal geoogst is. “Ook daar moet in de planning rekening mee worden gehouden. De Nederlandse houtproductie is niet groot en voor het drogen van hout is tijd nodig.“ Daarnaast besteedden we veel aandacht aan de brandveiligheid. Van belang, omdat het geïmpregneerde populierenhout op meerdere plekken, zoals het restaurant, wordt toegepast. Met de leverancier zijn er mock-ups gemaakt die vervolgens in een laboratorium zijn getest, én die uiteindelijk ook geschikt bleken.” Dat het Rijksvastgoedbedrijf de brandopstelling en tests mede bekostigde, toont aan hoe serieus het zijn rol neemt in deze transitie naar een circulaire economie. “We wisten dat voor een startend bedrijf het financiële risico bijna niet te dragen is, daarom hebben wij bijgedragen. Het brengt ons namelijk ook weer een stap verder. We hebben de zekerheid dat deze biobased wanden aan alle veiligheidseisen voldoen en dat biedt mogelijkheden om op te schalen.”