Westfries Museum

Het is geen luxe, maar bittere noodzaak: de restauratie en vernieuwing van het monumentale Westfries Museum in Hoorn, stelt directeur Ad Geerdink. “Neem alleen al de verzakkende museumpanden. Al sinds 2012 is duidelijk dat de funderingen van de beeldbepalende monumenten moeten worden aangepakt. Maar er is meer aan de hand.” Op 1 juni 2021 wordt daarom aan de Hoornse gemeenteraad het Projectplan Vernieuwing Westfries Museum voorgelegd. Sober en doelmatig, zoals de opdracht van de gemeenteraad luidde, met daarin de aanpak voor funderingsherstel, verduurzaming, verbeteren van de toegankelijkheid en het samentrekken met buurpand Roode Steen 15. “Het is een sterk samenhangend en kostenefficiënt plan geworden, dat letterlijk ruimte maakt voor een hele nieuwe opzet van het museum” aldus Geerdink. “Zo wordt noodzaak een kans. Investeren in het monumentale museum is investeren in de toekomst van de stad Hoorn.”

Het Westfries Museum vertelt het verhaal van Hoorn en de regio vanuit het imposante Statencollege uit 1632: de Grand Old Lady van de Hoornse monumenten. D é ideale behuizing voor het museum over de Gouden Eeuw vanwege de locatie in historische binnenstad en de rijke geschiedenis van het gebouw. Maar het unieke complex is in slechte staat. De gemeente Hoorn, die verantwoordelijk is voor het onderhoud van de stedelijke monumenten, staat voor de opgave om de funderingen van deze kwetsbare monumentale panden te herstellen. “Ons museumgebouw bestaat uit een samentrekking van oorspronkelijk zeven panden die onregelmatig van elkaar blijken te verzakken,” legt Ad Geerdink uit. “Dat levert scheurvorming in het hele complex op: de monumentale 17e-eeuwse spiltrap hebben we al meermalen met noodgrepen moeten repareren.”

2,1 miljoen subsidie van het Rijk

Vanwege de dringende noodzaak van dit funderingsherstel, kende de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed al in 2020 een subsidie van 2,1 miljoen toe aan de Gemeente Hoorn. Maar dan moet er in 2021 gestart worden met de uitvoering van het herstel, anders vervalt de subsidie. Onder dezelfde voorwaarde zegde de Provincie Noord-Holland ruim 3 ton toe voor verduurzaming van het complex. Geerdink: “De klimaatinstallaties staan al sinds 2017 op de nominatie om vervangen te worden. Ze zijn zo vaak defect dat ze een risico vormen voor de bedrijfsvoering en de museumcollectie. Ook is het museum met zijn trappen en niveauverschillen een onneembare vesting voor mensen die niet of minder goed ter been zijn, en ons kruip-door-sluip-doorpand kan het groeiend aantal bezoekers niet aan. Onze kracht, de monumentale huisvesting die het museum z’n unieke uitstraling geeft, is een zwakte geworden.”

Sober en doelmatig

Om de gebouwen voor de komende generaties open te kunnen blijven stellen, zijn de verbeteringen hard nodig. Maar, benadrukt de museumdirecteur, deze noodzaak valt samen met een kans, namelijk het kunnen samenvoegen van het museumgebouw met het naastgelegen pand Roode Steen 15. Het plan dat eerder daarvoor werd ontwikkeld - genaamd ‘ Hoorn CS’ - werd in 2020 door de gemeenteraad echter als te ambitieus ingeschat. De multidisciplinaire projectgroep, met experts van binnen en buiten het museum en de gemeente, werd teruggestuurd naar de tekentafel om de uitdagingen op te lossen binnen de meegegeven kaders ‘sober en doelmatig’.

Complexe bouwkundige puzzel

De projectgroep heeft een nieuw projectplan uitgewerkt, met Boudewijn van Langen van het Hoornse architectenbureau TPAHG als drijvende kracht achter de bouwkundige onderdelen. Van Langen: “Het was een complexe bouwkundige puzzel omdat alles met elkaar samenhangt. We hebben geprobeerd om met de noodzakelijke ingrepen meteen ook een aantal museumknelpunten op te lossen. Het funderingsherstel bijvoorbeeld: als er ondergronds toch gegraven moet worden, kun je dan gelijk een kelderruimte maken voor de wisselexposities? De bestaande expositieruimte verdwijnt namelijk vanwege de noodzakelijke verplaatsing van de entree. Het gebouw heeft nu geen lift en bij het plaatsen daarvan zoek je als architect meteen naar de meest centrale locatie om een logische routing voor het museumbezoek te creëren.”

Meer eigen inkomsten

Het projectplan Vernieuwing Westfries Museum bevat veel van dit soort doelmatige en kostenefficiënte oplossingen, aldus Van Langen. “Alle onderdelen, zowel bouwkundig als museaal, zijn uitgewerkt in onderlinge samenhang. Voor de nieuwe expositieruimte van het museum zijn zelfs vier varianten uitgewerkt, van een paviljoen in de tuin tot onderkeldering van Roode Steen 15 en 16.” De samenhang in het projectplan is het resultaat van een stimulerende samenwerking in het multidisciplinaire team, aangevoerd door de deskundige externe projectleider Eltje de Klerk. De bouwkundige verbetering van de monumenten biedt het museum nieuwe kansen voor de toekomst, stelt directeur Geerdink: “Het museum krijgt een hele nieuwe opzet. Met een nieuwe inrichting, gevarieerdere presentaties en de inzet van nieuwe technologieën trekken we een jonger, diverser en groter publiek. Dat genereert meer eigen inkomsten. Bovendien kunnen we zo de verhalen van de stad en regio blijven uitdragen, ook nu de maatschappelijke ontwikkelingen veranderen - met de daarmee samenhangend vragen die gesteld worden aan onze Vaderlandse geschiedenis. Hiermee blijven we ook in de toekomst het historische visitekaartje van de stad Hoorn.”