Zwarte Silo

Erg vrolijk zag het havenkwartier in Deventer er tien jaar geleden niet uit. Weliswaar was de wijk aan de overzijde helemaal gerenoveerd, maar de (deels verlaten) industriële panden vormden nog steeds een trieste aanblik. Hoe anders is dat nu! Het havenkwartier is trendy. Kleine bedrijven hebben zich gevestigd in de oude panden en de restaurants en bars worden druk bezocht. De Zwarte Silo is een van de gebouwen die een nieuwe bestemming kreeg. De oude graansilo biedt onderdak aan een foodcourt waar fijnproevers het voor het zeggen hebben. Wenink Holtkamp Architecten is vanaf 2012 bij de ontwikkeling betrokken.

De Zwarte Silo is een kenmerkend gebouw in Deventer. Wie met de auto naar het centrum van de stad rijdt ziet het donkere pand direct liggen naast de sluizen en het gemaal. De silo stamt uit 1923 en werd ontworpen door Maarten van Harte. De signatuur van deze Deventer architect is overal in de Hanzestad terug te vinden. Hij tekende onder andere voor de Tropische Landbouwschool en  ontwierp het Jugendstillpand van restaurant Safak in de binnenstad. Van zijn industriële gebouwen staan er nog twee overeind: de Aupingfabriek en de Zwarte Silo. De Zwarte Silo is met name door zijn locatie bijzonder. “Bergweide is het eerste ‘geplande’ industriegebied buiten de stadsgrenzen. De Zwarte Silo vormt daarbij, als markant icoon, de inleiding van het gebied en is het eerste gerealiseerde op het nieuwe industrieterrein , legt architect Ferdy Holtkamp uit. “De laagbouw en het silodeel vormden na oplevering in 1923 een duidelijke eenheid omdat het metselwerk van de laagbouw over liep in de begane grond van het silodeel. Deze samenhang werd door de gevelbehandeling van het silodeel letterlijk doorbroken. Wij hebben getracht om middels een zorgvuldig op elkaar afgestemd kleurenpallet van de verschillende bouwdelen de samenhang tussen de laagbouw en het silodeel te herstellen.” Daarnaast vertelt hij dat de betonconstructie die is toegepast uniek is. “De silo heeft vijftien grote 8-hoekige betonnen karen (trechtervormige silo’s om graan in op te slaan) en zestien kleine karen die de ruimten tussen de grote silo’s opvullen.”

Rauw

Wenink Holtkamp raakte bij het project betrokken nadat zij als tweede uit de bus kwamen bij de EUROPAN-prijsvraag. Dit is een architectuurprijsvraag voor jonge bureaus. “Het idee van de organisatie is dat je daarna ook betrokken blijft bij de verdere ontwikkeling van het gebouw of het gebied”, zegt Jan-Peter Wenink. “BOEi gunde ons de kans gunde en we zijn steeds aan tafel is, ondanks dat in het proces voorafgaand aan de transformatie veel partijen afvielen.” Een van de redenen is dat het moeilijk is om de financiën rond te krijgen een horecalocatie. “Er zijn meerdere gegadigden om die reden afgehaakt voordat Fooddock in beeld kwam. Gelukkig was Fooddock een partij naar ons hart. Ook zij wilden het gebouw ‘rauw’ laten, zodat de historie zichtbaar is.” Een voorbeeld zijn de trechters die onderdeel van het plafond zijn. Maar de architecten kwamen ook een onverwacht juweeltje tegen in het sloopproces. “Tijdens de werkzaamheden stuitten de bouwers op een glazen kantoortje dat verscholen ging achter dichte wanden. Dat zijn de leuke aspecten van dit soort projecten. We hebben direct besloten het oude element te herstellen, de ingang van de toiletgroep te verplaatsen en Fooddock heeft er een bar in gevestigd.”

Toekomstbestendig

Ondanks dat Fooddock de huurder van het pand is, is horeca niet het uitgangspunt van het ontwerp van Wenink Holtkamp geweest. “Foodcourts zijn nu dé trend en het is geweldig om te zien hoe een wijk weer tot leven komt, maar over tien jaar kan de beleving heel anders zijn. Wat we wilden bereiken is om met minimale middelen een maximaal rendement te halen zodat de silo toekomstbestendig is. Een duidelijke plattegrond is daar de basis van. Daarom zijn de toiletgroepen op twee plaatsen aan de buitenzijden gesitueerd; één in het kantoordeel en een groep aan de oostzijde waar vroeger de paardenstal was. Waar vroeger de zoutopslag was en onder de graansilo’s zijn de eetgelegenheden gevestigd, in het voormalige pakhuis is een zaal en aan de voorzijde – aan de wegkant – is kantoorruimte gerealiseerd. Door de basis eenvoudig te houden is het mogelijk om het pand ook een andere invulling te geven.”  

Lichtinval

Een ander aspect waar de architecten veel aandacht aan besteedden was de lichtinval. Holtkamp: “Het was er donker en daarnaast waren deuren – die oorspronkelijk aan de waterkant zaten – dichtgemaakt met borstweringen. Er moest weer licht tot het pand toetreden, daarom zijn aan de zuidkant (is ook de waterkant) de deuropeningen vergroot en kwamen er extra entrees aan de noordzijde. Bovendien versterken de openingen het rijzende karakter van de silo.” Aan de oostzijde werden drie stalen puien geplaatst. “Zowel vanaf de verhoogde vloer onder de graansilo als bij binnenkomst van het gebouw ziet en voelt de bezoeker de omgeving doordat het industriegebied – dat zich uitstrekt langs de Deventer binnenhavens – onderdeel is van de interieurbeleving. We kozen voor staal omdat dit het oorspronkelijke karakter van de het gebouw extra onderstreept en zowel Boei als wij het eens waren dat een robuuste gevel in dit geval meerwaarde heeft.”

Bijzondere naam

Haar naam ontleent de Zwart Silo eigenlijk aan een ‘bouwfout’. Wenink: “De betonconstructie was in slechte staat. Er waren vochtproblemen en daardoor werd het graan aangetast. Om deze problemen tegen te gaan zijn de gevels  ingesmeerd met teer dat ingestrooid was met fijn grind. Aan het feit dat de bitumen op de zuidgevel wegsmolten en het zwarte teer zichtbaar werd, dankt de silo zijn naam.” Deze problemen zijn nu echter niet meer te verwachten. “De gevel is voorzien van KCG (kristal-cement-graniet). BOEi adviseerde ons dit te gebruiken nadat zij hier eerder goede ervaringen mee opdeden bij Radio Kootwijk.”